Latarnia morska w Niechorzu

Na trasie tak zwanego Błękitnego Szlaku Rewalskiego Pobrzeża, które stanowi fragment Europejskiego Dalekobieżnego Szlaku E-9 (na odcinku pomiędzy Pobierowem a Niechorzem), który zarejestrowano pod nr. Sz-1149-n, znaleźć można co najmniej kilka miejscowości do wypoczynku, pozostałości kościoła w Trzęsaczu, jak i latarnię morską w Niechorzu. Przebieg szlaku pozwala nam na wędrówkę w kilku różnych odcinkach, jak i powrót do miejsca startu autobusem PKS albo kolejką wąskotorową. Zaledwie 5 kilometrów od Pogorzelicy (jednego spośród końców szlaku), położona jest nadmorska miejscowość – Niechorze, a w niej możemy podziwiać latarnię morską, do której trzeba udać się drogą w kierunku północnego zachodu i w stronę Morza Bałtyckiego. Latarnia, którą wybudowano na klifowym, wysokim brzegu, góruje nad okolicą i jest bardzo dobrze widoczna od morza, ponad piaszczystą i szeroką plażą. To także najpopularniejsza atrakcja w Niechorzu. 

Dlaczego postawiono latarnię w Niechorzu?

W 2 połowie XIX wieku stwierdzono, iż między świecącą od 1857 roku latarnią morską w Świnoujściu, jak i niezwykle silnie świecącą od 1838 roku latarnią w Jarosławcu istnieje pewna luka w nawigacyjnym oznakowaniu tegoż odcinka wybrzeża Morza Bałtyckiego, której nie wypełni latarnia morska znajdująca się w Kołobrzegu, biorąc pod uwagę jej niewielki zasięg światła. Z uwagi na ruch statków wzdłuż zachodniopomorskiego wybrzeża ciągle wzrastał, zaś w okolicach Ławicy Odrzańskiej dochodziło do licznych kolizji, dlatego też ówczesne władze podjęły decyzję o wybudowaniu latarni morskiej w okolicach Niechorza, albo Trzęsacza. 

Wybór padł na Niechorze i wraz z zarządzeniem Ministerstwa żeglugi w Niemczech z dn. 15 V 1863 roku, postanowiono o wybudowaniu latarni morskiej na wysokim, bowiem 22-metrowym wybrzeżu klifowym, na zachód od wspomnianej miejscowości Niechorze. Opracowywanie projektu latarni rozpoczęto w 1863 roku. Budowa trwała aż do 1866 roku, kiedy 1 grudnia po raz pierwszy zaświeciła białym przerywanym światłem o przebiegu: 10 sekund świecenia i 10 sekund przerwy – w odróżnieniu od stałego światła w latarni morskiej w Świnoujściu. 

Jak wygląda latarnia morska w Niechorzu?

Latarnia w Niechorzu to budynek, który razem z wieżą stanowi do dzisiaj w harmonijny sposób ukształtowaną budowlę dominującą nad zabudowaniami, które znaleźć można na terenie Niechorza. Fasada budynku to północna elewacja, której centralną część na poziomie parteru stanowią przepiękne drzwi wejściowe razem z dwoma dwudziesto-polowymi oknami, które znajdują się po dwóch stronach drzwi. Zarówno okna, jak i drzwi są zwieńczone pełnym łukiem, na którym wybudowano otwarty taras wraz z balustradą ażurową. Podstawa wieży latarni jest do wysokości 19 metrów czworokątna, zaś powyżej (aż do wysokości 32,5 metra) zmienia przekrój na ośmiokątny, o boku mającym długość ok. 2,9 metra. Na narożnikach wieży ośmiokątnej wypuszczono lizeny, które wykonane są na przemian z cegły czarno-glazurowanej i czerwonej. Płaszczyzny między lizenami wyłożono jasnożółtą cegłą licowaną. Wieżę zwieńczono silnym i do tego wystającym gzymsem. Na wysokości 35,7 metra umiejscowiono taras widokowy, który otacza nadbudowę, nad którą wybudowano latarnię – wykonaną z szyb w trzech rzędach i stalowych teowników. Całość pokryto pokrytym blachą, półkolistym dachem. 

We wnętrzu wieży wybudowano krętą klatkę schodową, którą po pokonaniu ponad dwustu kamiennych schodów można wyjść na widokowy taras. Całkowita wysokość obiektu to 45 metrów. Z obu stron do wieży przyległe są mieszkalne przybudówki, przeznaczone dla czterech rodzin tamtejszych latarników. Sięgają one aż do wysokości 12,2 metra i wybudowano je z cegły w ciemnoczerwonym kolorze. Latarnię wyposażono w tak zwany aparat Fresnela I klasy, który powstał według projektu Veit-Meyera. Na samym początku źródło światła stanowił olej rzepakowy, którego zużycie wynosiło średnio 1943 kilogramy w ciągu roku. Mechanizm zegarowy poruszał blachą pierścieniową mającą cztery otwory, dzięki czemu otrzymywano wymaganą charakterystykę. Zgodnie z instrukcją tymczasową instrukcją światło zapalano na pół godziny przed zachodem słońca, zaś gaszono o wschodzie. Czas zapalania był tłumaczony tym, iż w pochmurne dni ciemność następuje wcześniej, aniżeli wynika to z astronomicznych zachodów słońca. Ponadto celem osiągnięcia pełnej mocy światła potrzeba było minimum 15 minut. O południowej strony, do latarni przylega widokowy dziedziniec, w którego obrębie usytuowana była stodoła, magazyn i budynek inwentarski. Całość otoczono murem wykonanym z cegły, dzięki czemu powstał niezwykle harmonijny budowlany zespół. Od strony północnej między stromym brzegiem a latarnią znajdują się okazałe ogrody, otoczone przepięknym żywopłotem, który liczy sobie ponad 60 lat. 

Odbudowa latarni w Niechorzu po wojnie

Podczas działań wojennych w 1945 roku pocisk artyleryjski zniszczył niestety latarnię, w której umiejscowiono optykę, jak i aparaturę umożliwiającą świecenie owej latarni. Po wyzwoleniu latarnicy napotkali na 8 min w budynku latarni, które rozłożyli wycofujący się już Niemcy i które nie zdążyły na szczęście dokonać dzieła zniszczenia. W 1948 roku doszło do całkowitej odbudowy latarni według pierwszej dokumentacji, niemniej jednak zastosowano elektryczne źródło światła, jak i obrotową optykę, która została sprowadzona ze Szwecji. Optyka ta składa się z czterech złączonych że sobą soczewek dyskowych, wewnątrz których umieszczono żarówkę. Celem obracania optyki zastosowano urządzenie napędowe, które zdemontowano z okresu podwodnego, które po wykonanym remoncie w 1999 roku służy aż do dzisiaj. Wtedy także z dużym prawdopodobieństwem otynkowano elewacje między lizenami. Podczas odbudowy były również pewne chwile grozy. Otóż, zniszczona praktycznie doszczętnie przez pocisk Laterna zwisała na pogiętych elementach konstrukcji nad zachodnią częścią budowli mieszkalnej. Podczas odcinania tejże części, całość konstrukcji spadło na dół i przebijając stropy i dach, zatrzymało się dopiero w piwnicy. Na szczęście nikomu nic się nie stało, niemniej budynek trzeba było odremontować. Po raz pierwszy po odbudowie, światło w latarni pojawiło się 18 grudnia 1948 roku o godzinie 15.30. Tutaj także, jako jeden spośród pierwszych latarników zajmujących się obsługą latarni morskiej, zatrudniony był marynarz, który pływał wcześniej w polskiej marynarce wojennej. W dowód uznania zasług wojennych, pomimo tego, iż stracił jedną rękę podczas wojny, powierzono mu niezwykle istotną funkcję latarnika, którego zadaniem było dbanie o to, aby światło w latarni nie zgasło. 

Jak latarnia wygląda teraz?

Obecnie źródłem światła w latarni w Niechorzu jest żarówka, którą umieszczono w cztero-kierunkowym, obrotowym aparacie optycznym wraz z soczewkami pierścieniowymi. Żarówka odznacza się mocą 1000 W i umieszczono ją w dwupozycyjnym zmieniaczu do żarówek – pali się jedna spośród nich, druga zaś pozostaje w rezerwie. Przerywana charakterystyka latarni otrzymywana jest dzięki użyciu tak zwanego błyskacza (urządzenie elektroniczne sterujące światłem), zaś załączaniem światła latarni zajmuje się fotokomórka. Zabezpieczenie latarni przed zamknięciem napięcia stanowi agregat prądotwórczy, który umieszczono w dyżurce latarnika znajdującej się 8 metrów od budynku samej latarni. 

Począwszy od 1997 roku funkcję latarnika objęła razie żona latarnika, która spełnia taką funkcję już w roli przedstawiciela drugiego pokolenia, dzięki czemu zawód latarnika mógł się stać w tejże rodzinie nie tylko zawodem pokoleniowym, ale także rodzinnym. Z uwagi na to, iż małżeństwo latarników posiada już własnych następców, można przypuszczać, iż zawód latarnika będzie podtrzymywany i będzie tradycyjnie wykonywanym zawodem w tej rodzinie. Podmywany stromy klifowy brzeg zabezpieczono przed działalnością morza ogromną opaską betonową, która ciągnie się na długości ok. 500 metrów wzdłuż brzegu. Przed opaską, od strony tafli morza narzucono wielkie głazy, jak i wybudowano palisady prostopadle do brzegu, co miało za zadanie rozbijać fale sztormowe, zmniejszając dzięki temu ich niezwykle niszczycielską moc. 

Biorąc pod uwagę unikalność sylwetki budowli, pełniącą przez nią funkcje, układ kompozycyjny elewacji, zachowaną bryłę pierwotną razem z detalem, który nawiązuje do architektury średniowiecza, jak i zachwianą towarzyszącą zabudowę i ogród – cały kompleks uznano za zabytek narodowy i 1997 roku decyzją Szczecińskiego Wojewody z 23 września, wpisany do rejestru zabytków województwa szczecińskiego pod nr. A-1350. Z wieży latarni rozciąga się przepiękny widok na morze, jak i na okolicę urozmaicone jeziorami i lasami, kiedy podziwiany jest przez tysiące turystów w sezonie letnim. 

Remont latarni

Po niezawodnych i długich latach pracy, latarnia w Niechorzu wymagała niestety remontu, do którego wykonania przystąpił w 1999 roku Urząd Morski w Szczecinie. Remont został podzielony na dwa różne etapy. Podczas pierwszego etapu postanowiono o wyremontowaniu wieży latarni. Postępowanie takie podyktowane było tym, iż doceniając funkcjonowanie Stowarzyszenia Miłośników Latarni Morskich i chcąc przebywać możliwości wchodzenia na wieżę turystom latem, postanowiono o renowacji wieży w pierwszej kolejności, rozpoczynając remont na wiosnę, tak, aby zdążyć jeszcze przed sezonem urlopowym. Remont polegał na oczyszczaniu zewnętrznych ścian, jak i na ich zaimpregnowaniu z użyciem środków uszczelniających, ułożeniu nowych tynków, naprawie murów, wymianie stolarki drzwiowej i okiennej, remoncie latarni, jak i wymianie instalacji odgromowej i elektrycznej. Celem zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa turystów, przy oknach wieży latarni zamontowano siłowniki elektryczne, które pozwalają na otwieranie okien z dołu latarni, w razie ewentualnego zagrożenia pożarowego. Podczas wykonanego remontu stwierdzono, iż budynek inwentarski, który znajduje się na środku zamkniętego podwórka jest w złym stanie, zaś jego wykorzystanie znikome, ponieważ od dłuższego czasu nie spełniał on pierwotnej roli, zatem jego remont byłby nieopłacalny. Zatem za zgodą Generalnego Konserwatora Zabytków, jak i z poparciem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie budynek po prostu rozebrano. Zmieniono także całkowicie budynek, w którym znajduje się maszynowni, dostosowując jego wygląd do całego kompleksu. 

W 2000 roku zakończono kapitalny remont całości obiektu przeprowadzając remont budynków inwentarskich i mieszkalnych, jak również estetyzację całości otoczenia. W budynkach mieszkalnych została wymieniona cała instalacja elektryczna, a ponadto położono zupełnie nową instalację grzewczą, przechodząc z ogrzewania węglowego na ogrzewanie gazowe. Zostały wyremontowane wszystkie pomieszczenia mieszkalne, przez co poprawiły się znacząco warunki socjalne mieszkańców. Podczas remontu muru, który otacza całość obiektu okazało się, iż cegły są na tyle skruszałe, iż nie nadają się już do naprawy. Cały mur rozebrano i postawiono na nowo, zachowując przy tym jego dawny wygląd. W grudniu 2000 r. zakończono oficjalnie kapitalny remont, zaś cały obiekt przekazano uroczyście do użytkowania. 

Dzięki w ten sposób przeprowadzonemu remontowi znacząco poprawiły się warunki bytowe mieszkających w budynkach rodzin latarników, a ponadto nadano przepiękny wygląd całemu kompleksowymi. Na pewno latarnia nabrała idealnego wyglądu i długo będzie cieszyć teraz wszelkich odwiedzających ją w sezonie turystów. Kolorystyka całości latarni także została zmieniona przy okazji wymiany stolarki drzwiowej i okiennej i dachów, które to zgodnie z przyjętym projektem wykonano w kolorze zielonym, zaś górująca nad całością wieża ma żółty kolor. Laterna, która znajduje się na szczycie wieży, nadal ma biały kolor, co jest zgodne ze spisem świateł. 

Praktyczne informacje na temat latarni w Niechorzu 

• Położenie geograficzne: długość 15″ 04′ 57″ E, szerokość 54″ 05′ 47″ N, 
• Światło: 0,45 + 9.55 = 10 s, Charakterystyka światła: B (10s), Zasięg światła: 20 Mm (ok. 37 km), Wysokość emitowanego światła: 62,8 m n.p.m.,
• Wysokość latarni: 45 metrów.  

Cennik:

• ulgowy – 5 zł,
• normalny – 8 zł.

Godziny otwarcia:

• od 1 marca do 30 czerwca, jak i od 1 września do końca października, latarnia otwarta jest w godzinach:  10.00 – 18.00,
• od 1 lipca do końca sierpnia, do latarni można wejść w godzinach:10.00 – 20.00,

od 1 listopada do ostatniego dnia lutego: 10.00 – 16.00.

Latarnia znajduje się niespełna tysiąc metrów od ośrodka Baltic Natur Park.